لیفورد کراس/ تحلیلگر حوزه انرژی/ ترجمه:آینده نگر
صنعت عریض و طویل نفت دیگر صنعت عظیمی نیست. اگزون موبیل، بریتیش پترولیوم و سایر شرکت‌های بزرگ نفتی در سال گذشته روی‌هم‌رفته ده‌ها میلیارد دلار ضرر کرده‌اند و بدترین عملکرد را در سال‌های اخیر، و حتی در مورد برخی از شرکت‌ها، در دهه‌های اخیر داشته‌اند.
همه‌گیری ویروس کرونا غالبا مسئول این اتفاق عنوان شده است. این همه‌گیری تقاضای سوخت بنزین و گازوئیل و موتورهای جت را بسیار کاهش داد چرا که کشورها و دولت‌ها ممنوعیت عبور و مرور را وضع کردند و مردم در خانه‌ها ماندند. اما وضعیت این سال‌های دردناک برای صنعت نفت می‌تواند به روندی عادی و پیش‌پاافتاده تبدیل شود چون نگرانی‌ها بابت تغییر اقلیم و نظارت‌های شدیدتر و ظهور خودروها و کامیون‌های الکتریکی به مکافاتی برای صنعتی تبدیل شده که در بیشتر یک قرن گذشته دست بالا را در اقتصاد جهانی داشته است. شرکت جنرال موتورز بیشتر از گذشته باعث ناامیدی این صنعت شد چرا که در هفته‌های گذشته اعلام کرد قصد دارد موتورهای احتراق درون‌سوز را کنار بگذارد و تا سال ۲۰۳۵ میلادی فقط خودرو الکتریکی بفروشد.
صنعت نفت به‌آرامی به‌سوی آینده‌ای می‌رود و متحول می‌شود که انرژی‌های پاک در آن دست بالا را دارند. بریتیش پترولیوم، رویال داچ شل، توتال و سایر شرکت‌های اروپایی دارند سرمایه‌گذاری‌های چشمگیری روی منابع انرژی در حوزه بادهای ساحلی و انرژی خورشیدی می‌کنند و در عین حال، میزان سرمایه‌گذاری روی نفت را کاهش می‌دهند. اما این سرمایه‌گذاری‌ها به احتمال قوی تا سال‌ها و حتی شاید تا یک یا دو دهه دیگر بازنمی‌گردد و به سوددهی نمی‌رسد.
شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکا با سرعت خیلی کمتری از سوخت‌های فسیلی دل می‌کنند اما فشار فزاینده سرمایه‌گذاران را برای اینکه مدل کسب‌وکارشان را تغییر دهند حس می‌کنند. شرکت اگزون موبیل اعلام کرده است که ۳ میلیارد دلار روی کسب‌وکار جدیدی که آن را «راهکار کم‌کربن» می‌نامد سرمایه‌گذاری کرده، راهکاری که روی پروژه‌های جذب و جداسازی کربن متمرکز است. جداسازی و ذخیره‌سازی کربن فرایند جداکردن گاز دی‌اکسید کربن از منابع اصلی رهاسازی این گاز در اتمسفر مانند نیروگاه‌های سوخت فسیلی، حمل‌ونقل آن به یک سایت ذخیره‌سازی و در نهایت ذخیره آن در یک مخزن طبیعی زیرزمینی است. این فناوری می‌تواند تا ۹۰ درصد دی‌اکسید کربنی را که براثر استفاده از سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌های برق و روندهای صنعتی تولید می‌شود جذب کند و مانع از ورود آن به اتمسفر شود.
اخیرا شرکت اگزون موبیل گزارش داده است که در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۲.۴ میلیارد دلار ضرر کرده درحالی‌که در سال ۲۰۱۹ این شرکت ۱۴.۳ میلیارد دلار سود را گزارش کرده بود. بیشتر این ضرر و زیان ناشی از ۱۹.۳ میلیارد دلار کاهش ارزش دفتری دارایی‌های شرکت است ازجمله تاسیسات گاز طبیعی که این شرکت وقتی قیمت انرژی خیلی بالا بود خریده بود.
و شرکت بریتیش پترولیوم گفته است که در سال گذشته میلادی ۵.۷ میلیارد دلار ضرر کرده و این اولین سال ضررده این شرکت در دهه گذشته بوده است. این شرکت در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰ میلیارد دلار سود را گزارش کرده بود. اکنون این شرکت می‌خواهد دست‌کم ۱۰ هزار نفر از نیروهای کاری خود را ۷۰ هزار پرسنلی که دارد کم کند و برخی از کسب‌وکارهایش را مجموعا به‌ارزش ۲۵ میلیارد دلار که دیگر آن‌ها را لازم ندارد بفروشد.
شرکت کونوکو فیلیپس که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت مستقل در ایالات متحده است، برای سال گذشته میلادی زیانی ۲.۷ میلیارد دلاری را گزارش کرده است. شرکت شورون گفته است که سال گذشته ۵.۵ میلیارد دلار ضرر کرده درحالی‌که سال ۲۰۱۹ حدود ۲.۹ میلیارد دلار سود کرده بود.
با این حال، مدیران شرکت‌های نفتی وقتی که از آینده صحبت می‌کنند سعی می‌کنند لحنی خوشبینانه داشته باشند و استدلال می‌کنند که کسب‌وکارهایشان در سال ۲۰۲۱ که توزیع واکسن سرعت گیرد و فعالیت‌های اقتصادی نسبت به روزهای اوج همه‌گیری احیای شود، دوباره به روزهای خوب بازمی‌گردد.
دارن وودز، مدیرعامل شرکت اگزون موبیل که معمولا در کنفرانس‌های اعلام گزارش فصلی شرکت همراه با تحلیلگران وال‌استریت غایب است، در یک تماس تلفنی به نیویورک تایمز می‌گوید: «ما در مسیر پیش رو فرصت‌های بیشتری را مشاهده می‌کنیم. احساس خوبی از جایی که امروز قرار داریم می‌کنم. وقتی که به اولین فصل امسال که پیش رو داریم نگاه می‌کنم، جایگاه خوبی را می‌بینم که می‌توانیم تا آخر فصل به آن برسیم.»
در بیشتر اوقات سال گذشته، سرمایه‌گذاران بورس از شرکت اگزون موبیل ناراحت و دمغ بوده‌اند و در وال‌استریت این شایعه پیچیده بود که این شرکت می‌خواهد سود سهام کمتری تقسیم کند تا نقدینگی را نزد خودش نگه دارد. قیمت سهام این شرکت نسبت به ژانویه سال گذشته تقریبا به نصف رسیده و در نوامبر قیمت هر سهم به ۳۱ دلار رسیده بود که کمترین قیمت سهام این شرکت در حدود بیست سال گذشته بود.
ولی قیمت سهام اگزون موبیل تا ۴۶ دلار هم برگشته است که بخش عمده‌اش به این دلیل است که قیمت‌های انرژی در هفته‌های اخیر به‌خوبی احیا شده و به وضعیت سابق خود نزدیک شده است. قیمت نفت در سال جدید ۱۰ درصد افزایش یافته و برف و بوران در آمریکای شمال شرقی قیمت‌های گاز طبیعی را بالا برده چون سوختی است که برای گرم‌کردن خانه‌ها و کسب‌وکارها در این بخش به کار می‌رود. سود تقسیم‌شده سهام شرکت اگزون موبیل اکنون حاضر و آمده به نظر می‌رسد و فارغ از کاهش دفتر ارزش دارایی‌ها، این شرکت در سه ماه آخر سال گذشته توانسته به سود مختصری نیز دست پیدا کند.
مایکل لینچ، مدیر مرکز تحقیقات استراتژیک انرژی و اقتصاد، می‌گوید: «صنعت نفت تا قعر جهنم رفت و برگشت. آن‌ها عمدتا در بدترین شرایطی که تاکنون با آن مواجه شده‌اند سرپا ماندند و کل قضیه هم همین است اما از لحاظ قیمت و تقاضا آن‌ها چشم‌اندازهای دلگرم‌کننده‌ای را پیش رو دارند.»
موسسه گلدمن و ساکس پیش‌بینی کرده است که قیمت نفت تا بشکه‌ای ۱۰ دلار دیگر هم بتواند بالا برود و تا ماه ژوییه به ۶۵ دلار برسد. این قیمت نویددهنده احیای خوبی است که صنعت نفت با آن مواجه خواهد شد و اگر تحقق یابد کاهش قیمت‌هایی که در بیشتر اوقات سال ۲۰۲۰ به کمتر از نصف رسیده بود، جبران خواهد شد البته با لحاظ این مسئله که همین قیمت‌های احیاشده هم کمترین قیمت‌های یک دهه اخیر بوده است. در همین یک دهه اخیر، قیمت نفت توانسته بود رکورد بزند و به بشکه‌ای ۱۴۰ دلار هم برسد و شرکت‌های نفتی هم در کسب سود رکورد بشکنند.
صنعت نفت در سال‌های اخیر گرفتار شوک‌های مکرر بوده است و قیمت نفت به‌تناوب در زمان‌هایی از این دهه به‌شدت سقوط کرده است؛ زمان‌هایی مثل رکود بزرگ مالی جهانی که از دسامبر سال ۲۰۰۷ شروع شد و قیمت‌های نفت را کاهش داد. دوباره در سال ۲۰۱۵ که اوپک نفت خام را به‌وفور در بازار عرضه کرد تا با قیمت‌های تمام‌شده پایین تولید نفت شیل آمریکا را متوقف کند، قیمت‌ها کاهش یابد. همچنین در سال گذشته هم دوباره با همه‌گیری ویروس کرونا این اتفاق تکرار شد.
مصایب صنعت نفت بسیاری از شرکت‌های را مجبور کرد که کارکنان خود را اخراج کنند و از سود سهام‌شان بکاهند. در سال‌های اخیر، ده‌ها کسب‌وکاری که زمانی صعود خیره‌کننده‌ای داشتند، مثل شرکت «چساپیک انرژی»، اعلام ورشکستگی کردند.
حتی همین حالا هم، وقتی در ظاهر وضعیت بهبود پیدا کرده، چشم‌اندازهای صنعت نفت نامطمئن باقی مانده است. به‌علت ظهور گونه‌های دیگری از ویروس کنونی کرونا، روشن نیست که ایالات متحده، اروپا و سایر اقتصادهای بزرگ چقدر سریع بتوانند شیوع ویروس را تحت کنترل خود درآورند. و تازه آن موقع است که سؤالات مهم‌تری درباره تغییر اقلیم پیش می‌آید.
برنارد لونی، مدیرعامل شرکت بریتیش پترولیوم، کمپانی خود را به‌سوی سرمایه‌گذاری شدید در زمینه‌هایی مثل مزارع بادی ساحلی و تولید برق هیدروژنی هدایت کرده تا برای دنیایی که در آن نفت و گاز کمتری استفاده می‌شود آماده شود. اما این واقعیت را هم در هفته‌های گذشته تایید کرده است که برگشت سرمایه در بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است تا دهه ۲۰۳۰ میلادی محقق نشود و اینکه کمپانی تا آن زمان برای سوددهی خود متکی به نفت و گاز خواهد بود.
با وجود این، لونی در مصاحبه‌ای که اخیرا انجام داده به استقبال برنامه‌های جو بایدن در مبارزه با تغییر اقلیم رفته است. رییس‌جمهور جدید آمریکا فرمانی اجرایی را امضا کرده که دولت را موظف می‌کند استانداردهای اقتصادی سوخت را بالا ببرد و حفاری‌های جدید نفت و گاز را در زمین‌های متعلق به دولت فدرال محدود کند. لونی می‌گوید: «این اقدام یکی از کارهای خوبی است که می‌تواند شرکت ما را در مسیر تحول قرار دهد.» دونالد ترامپ، ریيس‌جمهور پیشین آمریکا، این کشور را از معاهده پاریس خارج کرده بود اما جو بایدن در نخستین روز حضور خود در کاخ سفید دستور داد ایالات متحده مجددا به این پیمان بپیوندد.
اگزون موبیل مسیر متفاوتی را برگزیده است. اما حتی مدیرعامل این شرکت نیز در انظار عمومی تایید کرده است که صنعت نفت باید تاب‌آوری بیشتری داشته باشد. وودز، مدیرعامل اگزون موبیل، به تحلیلگران گفته است: «ما نمی‌دانیم که قیمت‌ها تا کجا خواهد رفت. برنامه ما این است که دوباره تراز تجاری را متوازن کنیم تا بتوانیم هر شوکی را که در آینده به ما وارد می‌شود تحمل کنیم.»
